dat lieve rotboek
Åsa Larsson, geboren in 1966 in Uppsala, verhuisde met haar ouders op jonge leeftijd naar het noordelijk gelegen Kiruna. Voor haar studie rechten keerde zij terug naar haar geboortestad en specialiseerde zich in belastingrecht.In 2003 debuteerde ze met het boek Zonnestorm dat werd bekroond met de prijs voor beste misdaadromandebuut. Een jaar later verscheen het vervolg Midzomernacht dat werd verkozen tot beste misdaadroman. Terugkerende personages in haar boeken zijn officier van justitie Rebecka Martinsson, inspecteur Anna-Maria Mella en een roedel honden.
De tweede zonde, is het vijfde in wat een serie van zes boeken moet gaan worden en won in 2012 wederom de prijs voor beste Zweedse misdaadroman. Deze internationaal succesvolle schrijfster waarvan het debuut Zonnestorm werd in 2007 verfilmd, vertelt met onderkoelde humor aan Ezzulia over de charme van het hoge Noorden.
Wat hebben we in de introductie gemist behalve dan dat u op dit moment samen met uw twee kinderen, een hond en een paard woont in een klein stadje in de omgeving van Stockholm?
'Ik mis eigenlijk niets, iemand heeft zich goed ingelezen.'
U deelt op dit moment een werkplek samen met drie andere vrouwen. Heeft u geen stilte nodig om te kunnen schrijven?
'Nee ik probeer voor mijn schrijven zoveel mogelijk onafhankelijk te zijn van zaken als stilte, een bijzondere theemok, een speciale pen of een eigen werkplek. Ik denk dat ik eigenlijk overal zou kunnen schrijven.'
Er zijn inmiddels vijf misdaadromans van uw hand verschenen. Hoe gaat u hierbij te werk?
'Ik ben niet iemand die werkt vanuit een synopsis, behalve als ik schrijf met anderen. Zo schreef ik voor radio een kort verhaal en een kinderboek met schrijfpartners en in die gevallen werkt het beter om vanuit een gezamenlijk plan te schrijven. Mijn eigen boeken ontstaan meer organisch, waarbij ik wel een specifiek einde van het verhaal voor ogen heb. Een schrijver als Stephen King schrijft zonder enig idee te hebben welke kant het verhaal op ontwikkelt. Wanneer ik deze werkwijze zou overnemen dan zou ik zoveel schrijfangst ontwikkelen dat ik rijp zou zijn voor een psychiatrische kliniek.'
Wat trok u aan in het misdaadgenre?
'Het komt eigenlijk allemaal door de bijbel die ik veel heb gelezen toen ik jong was. De bijbel is een verzameling van buitengewoon gewelddadige verhalen over broedermoord, groepsverkrachting, oorlogsmisdaden en werkelijk alles wat het geweldsspectrum te bieden heeft. Daarnaast las ik een enorme stapel spannende jeugdboeken. Mijn beeld is dat waarover je leest als je jong bent, je ook schrijft als je volwassen bent. Ik verwacht dat binnen tien jaar, de jeugd van nu geweldige fantasy zal schrijven voor volwassen door de invloed van de Harry Potter boeken.'
Welke ultieme uitdaging is er voor u bij het schrijven van een misdaadroman?
'Dan moet ik antwoorden: de balans. Het evenwicht tussen spanning en het portretteren van sterke personages inclusief het verwerken van de kern of zoals je wilt de ziel van de omgeving – mijn eigen deel van Zweden, Norrbotten. Tegelijkertijd moet de lezer iedere pagina willen omslaan om verder te lezen. Mijn redacteur moet gewoonlijk zo ongeveer honderd honden wegstrepen inclusief hun levensverhaal... Ze beweert dat er anders teveel tempo verloren gaat. '
Ik struikelde en viel. Het boek rukte zich los en rende het bos in. [..] Een tijdlang dacht ik dat het nooit meer terug zou komen. Maar het kwam toch, dat lieve rotboek. – Åsa Larsson
Er zat een relatief lange periode tussen het vierde en vijfde boek. Stokte de verhalenmachine en waardoor kwam hij weer op gang?
'Ja, ik werd getroffen door wat iedere schrijver het meest vreest. Het complete verhaal in mijn hoofd verbleekte, werd saai en grijs. Mijn personages konden me niets meer schelen. En om te schrijven moet je van je personages houden en dat was niet meer het geval. Waardoor ik weer op gang kwam? Vooral wachten. Tijd doorbrengen met mijn paard en mijn hond en samen met de hulp van wat goede vrienden kwam ik weer op gang.’
Voor dit boek ontving u voor de tweede maal de prijs voor beste misdaadroman. Wat betekende deze prijs voor u?
'Meer dan je in eerste instantie zou verwachten. Het is in Zweden de enige prijs voor misdaadromans. En ik heb bloed moeten zweten voor dit boek, het was heel hard werken deze keer. En daarbij de vrees dat alleen mijn moeder en tantes het boek zouden willen lezen...'
De hoofdpersonages in de boeken van Åsa Larsson zijn Rebecka Martinsson en Anne-Maria Mella. De verhalen spelen zich af in het stadje Kiruna, gelegen boven de poolcirkel, waar de beren een gezonde eetlust hebben en de lokale bevolking het dagelijks taalgebruik kruidt met pittige uitspraken.
Voor de allerlaatste twee lezers die de eerste vier boeken hebben gemist, wie is Rebecka?
'Ze is een advocaat die terugkeert naar haar geboorteplaats op haar dure schoenen en haar modieuze trenchcoat. Ze is slim, heeft een paar blauwe plekken opgelopen maar vindt de weg terug naar huis. Ze kan niet langer zonder de rivier en haar oma's huis waar ze haar jeugd doorbracht. Ze is klaar met het advocatenwereldje in Stockholm.'
Anna-Maria is politie-inspecteur met een levendig gezin, die moedig probeert werk en privé te balanceren. Wat voegt zij toe aan de serie?
'Ik denk dat veel lezers zich identificeren met beide personages. Een einzelgänger die zich ongemakkelijk en buitengesloten voelt. En een sociaal wezen dat de kudde bij elkaar kan houden, met een gezin, een sociaal leven en haar werk.'
Waarom spelen er zoveel honden een rol in de boeken?
'Omdat ik van ze hou. Liefde dus. Ik weet dat ik ze soms dood laat gaan, maar ik hou echt van ze. Echt waar.'
U gebruikt Kiruna en de omgeving als setting voor de verhalen. Waarom is deze relatief kleine stad een goede omgeving voor misdaadromans?
'Ga erheen. Hoe kan ik dit mijnwerkersplaatsje in het verre noorden waar de wildernis begint, aan jullie uitleggen? De bergen, de rivieren, het bos. De middernachtzon. De knisperende winterkou. Maar ook de overexploitatie van natuurlijke hulpbronnen. Een compleet andere wereld dan de rest van Zweden.'
In dit boek gaat u ook in op de geschiedenis van Kiruna en vertelt over zijn beroemde inwoner Hjalmar Lundbohm. Hoe belangrijk was hij voor de industriële en culturele ontwikkeling van de stad?
'Zonder hem zou Kiruna een onbeduidend gat zijn gebleven. Ik zou graag zien dat hij opnieuw geboren zou worden en zijn vuist krachtig op tafel zou slaan om bezwaar te maken nu de complete stad wordt verplaatst ten gunste van de mijnbouwexploitatie.'
Is het combineren van het heden en verleden van een klein stadje, zoals Camilla Läckberg dit ook doet met Fjällbacka een van de geheime ingrediënten van de succesvolle Zweedse misdaadroman?
'Doen alle schrijvers die aan een serie werken dit niet? Ze gebruiken een stad en belichten alle donkere hoeken en gaten.'
Kinderen opofferen aan succes, aan aardse roem. Daaraan moest ik denken toen ik dit boek schreef. – Åsa Larsson
Wat is de belangrijkste boodschap uit dit boek?
'Pas op voor hoogmoed.'
Waarom leent een zonde als hoogmoed zich goed als thema voor een misdaadroman? Klopt de observatie dat religie een steeds kleinere rol speelt in de serie?
'Volgens mij zijn alle hoofdzonden geschikt als thema's voor misdaadromans, wellicht met uitzondering van vraatzucht en luiheid :-) Het klopt dat na het tweede boek de invloed kleiner is geworden maar de thematiek maakt nog steeds deel uit van alle boeken.'
In het boek is er een kleine bijrol weggelegd voor politieman Björnfot. Over hem schreef u ook een kort verhaal samen met Lena Andersson, dat zich afspeelt in Kiruna in 1914. Waar komt de voorliefde voor de geschiedenis vandaan?
'Toen ik mijn eerste korte misdaadverhaal schreef kwam agent Björnfot spontaan te voorschijn. Ik werd compleet verliefd op hem. Inmiddels heb ik vijf korte verhalen over Björnfot geschreven die zich allemaal afspelen aan het begin van de twintigste eeuw. Deze periode vlak voor de eerste wereldoorlog is voor Kiruna een enorm interessante periode geweest.'
Ligt er nog een toekomst in het verschiet voor deze noordelijke stad wanneer alle jonge inwoners naar het zuiden trekken?
LKAB, is een van de meest winstgevende bedrijven. Meer dan 90% van het staal uit Europa komt uit het gebied rondom Kiruna. Dus ik denk dat er nog veel werkgelegenheid is, ook de komende periode. De vraag blijft of mensen er ook voor langere periode willen wonen, of er een stad wordt gecreëerd waar vrouwen en kinderen kunnen leven. Het alternatief is een omgeving waar men alleen komt om te werken, het laatste zou een tragische ontwikkeling zijn.'
Een sociaal onderwerp dat zich sinds Sjöwall &Wahlöö prima op zijn plek voelt in de misdaadromans?
'Dat denk ik ook, maar daarbij gelijk gezegd hebbende dat ik geen politieke agenda heb. Mijn arbeidersperspectief is steeds zichtbaar. Ik schrijf met name over de mensen op de rand van de samenleving en over de gemiddelde Zweed. Maar dat gaat grotendeels vanzelf zonder een achterliggend plan.'
Laatste vraag: u heeft nu twee keer de prijs voor beste misdaadroman gewonnen, als vrouwelijke schrijver een compliment gekregen van GW Persson en het boek Zonnestorm staat op de lijst van Oprah Winfrey met misdaadromans die alle denkende vrouwen gelezen moeten hebben. Geeft dit voldoende zelfvertrouwen om het zesde en mogelijk laatste boek te schrijven over Rebecka en Anna-Maria?
'Ja, het helpt zeker een beetje op die donkere momenten van twijfel, maar nog beter helpen de brieven die ik ontvang van mijn lezers. Dat je met je verhaal iemand hebt weten te raken op de een of andere manier.
Ik denk wel eens dat een boek schrijven is als het bouwen van een geheime hut in het bos, een plek waar anderen samenkomen om te spelen..'
© Augustus 2013 voor Ezzulia.nl
interview Ronald de Jong