Springveer

Commissaris Jensen is ernstig ziek en moet voor een ingrijpende operatie naar het buitenland. Vlak voor hij vertrekt krijgt hij het dossier Springveer onder ogen, waarin een arrestatiebevel tegen 43 artsen wordt uitgevaardigd, onder wie ook de arts die hem behandelt.
Als Jensen herstellende is van de zware medische ingreep, wordt hij benaderd door de premier. Tijdens zijn afwezigheid zijn er heel vreemde dingen gebeurd. Aan Jensen de ondankbare taak te onderzoeken wat er precies aan de hand is, en wat de rol van Springveer hierin is.

'Hoe was de nacht?' vroeg Jensen. 'Normaal. We hadden vanmorgen een plotseling sterfgeval. Een vrouw. Buiten op de binnenplaats. De arrestantenwacht had haar nog niet losgelaten of ze sneed zichzelf de keel af. Met een stuk spiegel dat ze in haar tasje had...'

Boekgegevens
Titel: Springveer (1975)
Auteur: Per Wahlöö
Originele titel: Stålsprånget (1968)
Vertaling: Froukje Hoekstra
Uitgeverij: AW Bruna ZB1649
ISBN: 90-229-1649-9
Omvang: 190 p.

Gelezen: 04-2006 / 09-2024

BOB-score: 4/5

Schrijnend relevant
Met Springveer (1968) levert Per Wahlöö een indringende reflectie op een samenleving in verval, waarin maatschappelijke misstanden genadeloos worden blootgelegd. Per Wahlöö beter bekend van de Martin Beck serie die hij samen schreef met Maj Sjöwall in de priode 1965-1975, had al eerder misdaadromans waaronder Springveer op zijn naam staan. Voor Springveer kiest Wahlöö voor het dystopische misdaadgenre. En met dit boek laat hij commissaris Jensen, eerder geïntroduceerd in De moord op de eenendertigste (1964), terugkeren.
Bureaucratische bemoeienis, machtsmisbruik en angst onder de bevolking worden uitvergroot en versterkt in Springveer, om barsten in de Zweedse samenleving (Folkhemmet) duidelijk zichtbaar te maken. Met zijn sobere, maar trefzekere schrijfstijl weet Wahlöö een klimaat van angst en onderdrukking te creëren, dat in de loop van het verhaal steeds beklemmender wordt.
Hoewel het verhaal zich in een niet benoemde staat afspeelt, zijn de parallellen met het toenmalige Zweden onmiskenbaar. Commissaris Jensen wordt door de gevluchte premier en diens protegé, de minister van Onderwijs, belast met een onderzoek naar de gang van zaken.
Beide personages lijken heel sterk op de toenmalig langstzittende premier Tage Erlander en zijn beschermeling Minister van Onderwijs en latere opvolger: Olof Palme van de Sociaal-Democratische partij.
Jensen die zelf nog herstelt van een zware operatie vliegt terug naar huis om te constateren dat inwoners op bevel van hogerhand in huis moeten blijven, zonder dat er sprake is van basis voorzieningen als water of elektriciteit. Wegen zijn afgesloten en provisorische ambulances rijden af en aan. Demonstraties zijn met harde hand neergeslagen en verkiezingen uitgesteld. Het politiebureau is onbemand en vanuit een logboek krijgt Jensen de eerste beelden over wat de indringende gevolgen zijn van operatie Springveer.

Wahlöö's dystopische wereld doet sterk denken aan de DDR in de jaren zestig, een maatschappij gekenmerkt door alomtegenwoordig wantrouwen, repressieve staatscontrole en corruptie binnen de machtselite. Het is een krachtig commentaar op hoe totalitaire regimes hun burgers onderdrukken door angst en onwetendheid te cultiveren.
De messcherpe kritiek op de uitholling van de verzorgingsstaat en de groeiende macht van een elitaire bureaucratie maakt Springveer tot een boek dat, meer dan vijftig jaar later, ongemakkelijk dicht bij de huidige realiteit ligt. Het is een indringende waarschuwing die echoot door de tijd.